Zapraszamy do Fromborka!

ul. Katedralna  8
14-530 Frombork
Kategorie
GMACH GŁÓWNY

Mieczysław Welter. Rzeźba

Ekspozycja „Mieczysław Welter. Rzeźba” stanowi naturalne rozwinięcie wystawy „Historia pewnego pomnika”. Prezentowane są tu dzieła artysty, który zwyciężył w ogólnopolskim konkursie na pomnik Mikołaja Kopernika we Fromborku – to właśnie jego rzeźba do dziś stoi u stóp Wzgórza Katedralnego. Wystawa jest doskonałą okazją do przybliżenia sylwetki tego wybitnego rzeźbiarza.

Odwiedzający mogą zobaczyć dziewięć rzeźb Mieczysława Weltera, w tym sześć terakotowych popiersi – portretów rzeźbiarskich. Szczególną uwagę warto zwrócić na niezwykły portret Krystyny, żony artysty. Ekspozycję wzbogacają również Dwie Figury oraz Centaur i Nimfa – rzeźby wykonane w brązie. Prezentowany jest także niezrealizowany projekt pomnika Mikołaja Kopernika, wyróżniony w konkursie.

Wystawie towarzyszą fotografie pomników, ukazujące dorobek artysty w dziedzinie rzeźby monumentalnej. Choć ekspozycja stanowi jedynie fragment jego twórczości, pozwala lepiej poznać Mieczysława Weltera – autora pomnika Kopernika, który na stałe wpisał się w pejzaż Fromborka.

Mieczysław Welter (ur. 1928) – rzeźbiarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, wybitny twórca rzeźby monumentalnej, portretowej i kameralnej, autor licznych pomników w kraju i za granicą. Jego twórczość czerpie z klasycznych wzorców rzeźby, w szczególności z kultury antycznej, a głównym obiektem artystycznych zainteresowań jest człowiek. Szczególne miejsce w dorobku Weltera zajmuje portret, który traktuje nie tylko jako wierne oddanie fizjonomii, ale także jako głęboki wgląd w psychikę przedstawianej postaci. Wykształcił charakterystyczny styl, wyróżniający się oszczędnością gestów i rekwizytów, zwartą kompozycją oraz oryginalnymi, często zaskakującymi rozwiązaniami. Cechą rozpoznawczą jego prac jest również bogata, zróżnicowana faktura materiału. Do ważniejszych realizacji należą m.in.: pomnik Męczeństwa w Sobiborze, pomnik Mikołaja Kopernika we Fromborku oraz w stolicy Meksyku, pomnik Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, pomnik Jerzego Szajnowicza w Salonikach, pomnik Fryderyka Chopina w Palma de Mallorca, popiersie Jerzego Waldorffa, portret żony Krystyny.

Mieczysław Welter. Rzeźba
wystawa czasowa
Gmach Główny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
2025

Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą z prywatnej kolekcji artysty.

Organizatorki wystawy:
Natalia Sadlej, Żaneta Wlizło

Aranżacja:
Janusz Goliński, Natalia Sadlej

Realizacja techniczna:
Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Paweł Chorostian

Kategorie
GMACH GŁÓWNY

Historia pewnego pomnika

„Historia pewnego pomnika” to historia ogólnopolskiego konkursu rzeźbiarskiego na pomnik Mikołaja Kopernika we Fromborku, który poprzedził jego realizację. Na wystawie prezentujemy niezrealizowane projekty konkursowe, które zachowały się w zbiorach naszego Muzeum.

Konkurs zorganizowany został w ramach przygotowań do 500-lecia urodzin astronoma przez Zarząd Główny Związku Polskich Artystów Plastyków na polecenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie oraz Ministerstwa Kultury i Sztuki. Najprawdopodobniej w drugiej połowie 1970 roku do konkursu zaproszono wszystkich członków Związku Polskich Artystów Plastyków. Uczestniczyło w nim kilkadziesiąt rzeźbiarek i rzeźbiarzy, którzy nadsyłali swoje propozycje prosto do Fromborka.

Każda praca miała składać się z kilku elementów:
I. szkicu założenia architektonicznego i jego lokalizacji w skali 1:500,
II. modelu pomnika (tzw. bozzetto) w skali 1:20,
III. sylwetki Kopernika w skali 1:5,
IV. głowy postaci w skali 1:1.

Autorkom i autorom projektów pozostawiono pełną swobodę wypowiedzi artystycznej, jednak głównym elementem monumentu miała być postać Mikołaja Kopernika. Powinien także wpisywać się w wytypowaną przestrzeń pod Wzgórzem Katedralnym, nie naruszając przy tym zastanej zieleni. W skład jury wchodzili zarówno cenieni rzeźbiarze, profesorowie uczelni, jak i przedstawiciele władz państwowych.

W 1971 roku, w gmachu głównym Muzeum zorganizowano wystawę pokonkursową wszystkich nadesłanych projektów, która trwała od lipca do grudnia. Dzięki temu, jak sądzimy, część obiektów szczęśliwie zachowała się w muzealnych magazynach, podczas gdy pozostałe prace rozproszyły się – zostały odebrane przez artystów albo trafiły m.in. do domów kultury czy szkół.

Zaprezentowane na wystawie i zachowane w Muzeum prace rzeźbiarskie to głównie nagrodzone projekty. Mimo że nie znamy pełnej listy uczestników konkursu (zgłoszenia były anonimowe), dzięki wynikom opublikowanym w prasie wiemy, kim byli wszyscy laureaci. Przyznano jedenaście nagród: jedno pierwsze miejsce, dwa drugie, trzy trzecie oraz pięć wyróżnień.

I miejsce:
Mieczysław Welter

II miejsce:
Bronisław Chromy i Jerzy Pilitowski (architekt)
Wincenty Kućma

III miejsce:
Mieczysław Welter
Józef i Pelagia Kopczyńscy oraz Włodzimierz Wojciechowski (architekt)
Józef Marek oraz Wojciech Kosiński (architekt)

Wyróżnienie:
Kazimierz Jęczmyk
Mieczysław Welter
Jan Kucz
Irena Molin-Sowa
Ryszard Wojciechowski

Zwyciężył jeden z projektów Mieczysława Weltera, który nadesłał na konkurs trzy propozycje. Co ciekawe, realizacja zwycięskiej koncepcji wcale nie była przesądzona. To nie jury konkursu, lecz władze wojewódzkie decydowały, która propozycja zostanie wykorzystana. Ostatecznie jednak, decyzja władz wojewódzkich nie podważyła wyboru komisji oceniającej i odlane w brązie dzieło Mieczysława Weltera, stanęło u stóp Wzgórza Katedralnego. Pomnik został uroczyście odsłonięty 15 lipca 1973 r. W zmniejszonej wersji pomnik ten stanął także w stolicy Meksyku.

Eksponowane obiekty, będące dziełami wybitnych rzeźbiarzy, uzupełnione są krótkimi biogramami ich twórców. Choć nie wszystkie nazwiska są nam znane, nawet ta częściowa wiedza pozwala ocenić poziom zgłoszonych w konkursie prac. Należy również pamiętać o kontekście tych dzieł – są to jedynie szkice rzeźbiarskie, koncepcje pomysłów, a nie „pełnoprawne” rzeźby. Zabytkom na wystawie towarzyszą również cytaty z gazet, w których na bieżąco śledzono postępy prac nad pomnikiem, oraz wielkoformatowe wydruki fotografii archiwalnych.

W zbiorach Muzeum obecnie znajdują się 42 rzeźby, będące fragmentami 26 niekompletnych projektów (spośród około 80 zgłoszonych). Niestety, brakuje szkiców architektonicznych założenia i lokalizacji pomnika, które znamy jedynie z archiwalnych fotografii. Co więcej, tylko w pięciu przypadkach zachował się pełny komplet trzech rzeźbiarskich części projektu. Jesteśmy jednak pełni nadziei, że uda nam się odnaleźć ich więcej, ponieważ już w trakcie przygotowywania wystawy trafiliśmy na nowe, wcześniej nieznane informacje – w tym nazwiska rzeźbiarzy, którzy nie zostali wymienieni w prasie (a brali udział w konkursie) – oraz projekty znajdujące się w zbiorach osób prywatnych, w tym samych twórców. Wierzymy, że organizacja wystawy stanowić będzie przyczynek do dalszych badań oraz odkryć związanych z fromborskim pomnikiem i okolicznościami jego powstania.

Historia pewnego pomnika
wystawa czasowa
Gmach Główny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
2025

Kuratorka wystawy:
Żaneta Wlizło

Pomysłodawca wystawy:
Mirosław Jonakowski (Dyrektor Muzeum Mikołaja Kopernika w latach 2018-2024)

Koncepcja i scenariusz wystawy, kwerendy:
Żaneta Wlizło

Projekt aranżacji, opracowanie graficzne:
Janusz Goliński

Realizacja techniczna:
Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Paweł Chorostian

Tłumaczenie na język angielski:
Grupa Mowa

Przygotowanie konserwatorskie obiektów:
Pracownia Konserwacji Zabytków Ewa Olkowska; Marek Olkowski, Maciej Załuski

Specjalne podziękowania za pomoc, współpracę i udostępnione materiały:
Natalia Sadlej, Weronika Wojnowska, Jagoda Semków, Paulina Dudek-Sobieska, Dorota Wójcik, Krzysztof Wróblewski, Marcin Zabłocki, Jacek Iwulski, Jerzy Chrabąszcz

Obiekty ze zbiorów:
Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku (42), Zespołu Szkół we Fromborku (1), Andrzeja Kowalskiego (1)

Na plakacie:
Mieczysław Welter z modelem fromborskiego pomnika Mikołaja Kopernika w glinie, ok. 1972 r., fot. archiwum prywatne artysty

Kategorie
GMACH GŁÓWNY

Współpraca Muzeum Mikołaja Kopernika z Narodowym Bankiem Polskim

Ekspozycja „Współpraca Muzeum Mikołaja Kopernika z Narodowym Bankiem Polskim” prezentuje monety i banknoty wyemitowane przez Narodowy Bank Polski w 2022 i 2023 roku. Wśród prezentowanych obiektów można zobaczyć monety obiegowe o nominale 5 złotych w serii Odkryj Polskę, poświęcone Klasztorowi Pobenedyktyńskiemu na Świętym Krzyżu, Pocysterskiemu Zespołowi Klasztornemu Gościkowo – Paradyż oraz Kanałowi Żeglugowemu przez Mierzeję Wiślaną. Prezentowane są również monety kolekcjonerskie z serii Skarby Stanisława Augusta o nominale 50 złotych (August II Mocny, August III Sas, Stanisław Leszczyński), Wielcy Polscy Ekonomiści o nominale 10 złotych (Michał Kalecki, Władysław Zawadzki), Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni o nominale 10 złotych (Antoni Żubryd „Zuch”, Józef Kuraś „Ogień”, Stanisław Sojczyński „Warszyc”), Polskie Termopile o nominale 20 złotych (Warszawskie Termopile) oraz W Polskę Wierzę (Polska rodzina) o nominale 10 złotych. Zobaczyć można również m.in. 50 złotych upamiętniającą XVI Międzynarodowy Kongres Numizmatyczny, 20 złotych uwieczniającą 100-lecie Portu w Gdyni czy 10 złotych poświęconą 90. rocznicy powstania Znaku Rodła. Z okazji obchodzonej 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika Narodowy Bank Polski 9 lutego 2023 r. wprowadził do obiegu polimerowy banknot kolekcjonerski o nominale 20 złotych, zaprojektowany przez Krystiana Michalczuka oraz srebrną monetę kolekcjonerską z bursztynem o nominale 50 zł zaprojektowaną przez Urszulę Walerzak. Również te numizmaty ubogacają ekspozycję.

Numizmaty stanowią obecnie najbardziej liczną kolekcję muzealną. Dużą jej część stanowią monety przekazywane, od początku lat 80., XX w. przez Narodowy Bank Polski. Zbiór ten obejmuje: monety próbne, powszechnego obiegu, obiegowe monety okolicznościowe, kolekcjonerskie oraz od 2023 roku banknoty. Monety kolekcjonerskie często bite są w niestandardowych wymiarach czy kształtach, stemplem lustrzanym, tampodrukiem, poddawane procesowi platerowania metalem szlachetnym oraz oksydowaniu, z różnymi dodatkami, np. z cyrkonią, czy bursztynem. Obiegowe monety okolicznościowe oraz kolekcjonerskie są emitowane w seriach lub w pojedynczych tematach i upamiętniają ważne wydarzenia, postaci, rocznice historyczne, związane m.in. ze światem sztuki, kultury, nauki, przyrody czy sportu. Muzeum Mikołaja Kopernika wielokrotnie prezentowało ten bogaty zbiór na wystawach i pokazach organizowanych w ramach Nocy Muzeów.

„Współpraca Muzeum Mikołaja Kopernika z Narodowym Bankiem Polskim”

Ekspozycja czasowa w Gmachu Głównym (Dawny Pałac Biskupi)
ul. Katedralna 8 (Wzgórze Katedralne), Frombork

od listopada 2024

Kuratorka: Marta Jagła

Realizacja techniczna wystawy: Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Paweł Chorostian

Opracowanie graficzne: Janusz Goliński

Kategorie
GMACH GŁÓWNY

Pomiary i obrazy Ziemi. Mapa, globus, atlas

Na wystawie przenikać będą się dzieje geodezji i kartografii – nauk, których rozwój pozwalał ludziom coraz lepiej poznawać kształt i wygląd Ziemi. Część ekspozycji będzie poświęcona Mikołajowi Kopernikowi i jego działalności kartograficznej. Zaprezentujemy mapy, atlasy, instrumenty pomiarowe z bogatej kolekcji naszego Muzeum (XVIII–XX w.), ale też dzięki uprzejmości elbląskiego kolekcjonera Ryszarda Formeli, zagości w naszym progach jego kolekcja globusów. Jest to największa, najcenniejsza i jedyna w Polsce (a także na świecie) prywatna kolekcja historycznych, polskojęzycznych globusów Ziemi, wyprodukowanych w latach 1856–1954 we wszystkich znanych wytwórniach krajowych i zagranicznych.

„Pomiary i obrazy Ziemi. Mapa, globus, atlas”

wystawa czasowa w Gmachu Głównym (Dawny Pałac Biskupi)
ul. Katedralna 8 (Wzgórze Katedralne), Frombork

czerwiec 2024 – wrzesień 2025

Kuratorka wystawy: Małgorzata Czupajło

Scenariusz wystawy: Małgorzata Czupajło

Właściciel kolekcji globusów: Ryszard Formela

Realizacja techniczna wystawy: Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Paweł Chorostian

Opracowanie graficzne: Janusz Goliński

Kategorie
GMACH GŁÓWNY

Kopernik Szukalskiego

Ekspozycja zorganizowana została w witrynie na ryzalicie północnym Gmachu Głównego Muzeum. Prezentujemy na niej trzy grafiki Stanisława Szukalskiego z niezwykłymi przedstawieniami Mikołaja Kopernika. Dwie ryciny stanowią najnowszy nabytek w muzealnej kolekcji grafiki współczesnej. Zakupione zostały podczas kwietniowej aukcji internetowej (2023 r.) w Domu Aukcyjnym „DESA Unicum”. Trzecia grafika aktualnie znajduje się w kolekcji prywatnej Pana Emila Przepiórskiego.

Postać Kopernika była szczególnie bliska Szukalskiemu. Wielokrotnie pojawiała się w jego twórczości, a stworzony przez niego wizerunek astronoma-herosa jest szalenie oryginalny, intrygujący i rewolucyjny. W 1914 r. Szukalski wyrzeźbił swój autoportret, przedstawiając siebie jako Kopernika. Już wtedy, na początku swojej drogi artystycznej, utożsamiał się z postacią tego wielkiego uczonego.

Znanych jest kilka wykreowanych przez Szukalskiego wizerunków Kopernika. Pierwszym był wspomniany wcześniej autoportret (uchwycone w ruchu popiersie). Drugim – nieszablonowe, ekspresyjne przedstawienie na projekcie 100-złotowej monety z 1925 r., które zdobyło trzecie miejsce na ogłoszonym przez Mennicę Polską konkursie. Była to pierwsza polska moneta (próbna) z wizerunkiem Mikołaja Kopernika. Kilkanaście lat później rewers tej monety został użyty przez Szukalskiego również na medalu. W 1935 r. powstał projekt monumentalnego dzieła rzeźbiarskiego w tzw. Duchtyni na dnie Smoczej Jamy w Krakowie (Duchtynia była ideą nigdy niepowstałego, nowego, narodowego miejsca kultu), gdzie również m.in. pojawia się podobizna Kopernika (popiersie). Na bazie tego wizerunku (trzeciego już) w 1973 r. wybito medal. Wyobrażony został tu rogaty Kopernik, z nagim torsem, który cyrklem mierzy przestrzeń od serca – Ziemi do mózgu – Słońca. Wtedy też powstał kolejny projekt pomnika, w dwóch wariacjach; tym razem jedyną figurą był Mikołaj Kopernik (czwarta koncepcja). Pomnik najprawdopodobniej stanąć miał w Krakowie, a jego projekt zreprodukowany został w technice serigrafii i cynkografii. Tym razem mamy do czynienia z całą postacią astronoma, monumentalną, umięśnioną, półnagą, heroiczną, ukazaną w dynamicznej pozie. Ostatnią kreacją fromborskiego uczonego w twórczości Stacha z Warty była seria plakatów oraz kart pocztowych, wydanych również w roku 1973. Grafika wykorzystywała znany już nam, efektowny, ale tym razem jeszcze bardziej dopracowany wizerunek mojżeszowego Kopernika z projektu Duchtyni oraz medalu.

Stanisław Szukalski, zw. Stachem z Warty (1893-1987) – niepokorny geniusz, kontrowersyjny indywidualista, skandalista, ale przede wszystkim rzeźbiarz, rysownik, grafik, projektant i teoretyk sztuki, założyciel grupy artystycznej Szczep Rogate Serce, a także twórca pseudonaukowej teorii zermatyzmu.

„Kopernik Szukalskiego”

Ekspozycja czasowa w Gmachu Głównym (Dawny Pałac Biskupi)
ul. Katedralna 8 (Wzgórze Katedralne), Frombork

wrzesień 2023 – maj 2025

Koordynatorka, autorka treści planszy: Żaneta Wlizło

Realizacja techniczna wystawy: Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Paweł Chorostian

Opracowanie graficzne: Janusz Goliński

Zachęcamy do zapoznania się z wykładem pt. „Wizerunki Mikołaja Kopernika w twórczości Stanisława Szukalskiego”, zaprezentowanym przez Artura Sobielę (Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie) podczas obchodów 551. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika.

Kategorie
GMACH GŁÓWNY

Witraże fromborskie

Historia ostatniego oszklenia katedry NMP we Fromborku zaczęła się, w sposób dość niezwykły w lipcu roku 1867, kiedy to potężna burza gradowa spowodowała poważne uszkodzenie okien (zwłaszcza północnych). Wkrótce po tym wydarzeniu kapituła fromborska podjęła decyzję o ich odnowieniu

Do tej pory w katedralnych oknach znajdowało się bezbarawne, ołowiowe przeszklenie w postaci romboidalnej kratownicy, jedynie od północnej strony ubogacone kolorowym obramieniem. Tylko w Kaplicy Polskiej istniały witraże dywanowe, wykonane w 1861 r., przez Instytut Witrażowy Adolpha Seilera z Wrocławia (dwa okna).

Prace nad oszkleniem katedry ciągnęły się przez pięćdziesiąt siedem lat (do 1911 r.), a udział w nich wzięły trzy znakomite pracownie: Adalberta Rednera z Wrocławia, Josepha Machhausena z Koblencji i Heinricha Oidtmanna z Linnich.

Pierwsze zlecenie otrzymała nadreńska firma witrażowa Heinricha Oidtmanna. Już w roku 1868 gotowe było przeszklenie dywanowe do dwunastu okien korpusu nawowego oraz witraże figuralne z postaciami apostołów, w architektonicznym obramieniu, do trzech okien północnych prezbiterium (ich osadzenie nastąpiło dopiero w roku 1874). Dzieło Oidtmanna nie spotkało się jednak ze szczególnym uznaniem ze strony kapituły.

Być może z tego powodu, przez kolejne czterdzieści lat, oszklenie katedry kontynuowały inne pracownie? Adalberta Rednera z Wrocławia i Josepha Marii Machhausena z Koblencji. Prace na oszkleniem nawy południowej rozpoczęto, w roku 1877, od dwóch okien kaplicy Zbawiciela, do których wrocławska pracownia Adalberta Rednera, wykonała witraże z wzorami dywanowymi. W ciągu kolejnych dwóch lat (1878 i 1880), w tym samym warsztacie, powstały dwa okna nawy południowej z ujętymi w architektoniczne ramy, scenami Narodzin Matki Boskiej i Ofiarowania w Świątyni. Okna te również nie zostały zbyt łaskawie ocenione przez kapitułę. Rozważano, czy w przyszłości nie należy ich zastąpić bardziej stosownym oszkleniem, ponieważ ufundowane zostały zanim określono program całego cyklu.

Ostatecznie jednak kapituła wzięła pod uwagę pomysł biskupa Philippa Krementza, który już w 1878 roku proponował aby okna południowe nawy i prezbiterium ozdobić przedstawieniami radości i cierpień Matki Bożej. Zdecydowano, mimo wcześniejszych zastrzeżeń, nawiązać do okien Rednera i kontynuować sceny maryjne. Jednak zadanie to powierzono już innej pracowni – Josepha Marii Machhausena z Koblencji, który był „ciepło polecany z wielu stron”, jak pisał proboszcz katedralny i historyk warmiński, Franz Dittrich. Program ikonograficzny, ukończonych w roku 1888, witraży odbiegał nieco od propozycji biskupa Krementza ograniczony został bowiem tylko do pięciu okien nawy i obejmował: tajemnice radosne, bolesne i chwalebne różańca świętego. W każdym z okien umieszczono po trzy obrazy medalionowe w ozdobnym obramieniu (z wyjątkiem okna nad kruchtą gdzie zmieścić się mogły tylko dwa). Sceny ujęte były w bordiurę z liści i pędów akantu przeplatanych wstęgą geometryczną (w trzech oknach) albo w architektoniczne ramy (w dwóch oknach). Witraże te, wykonane tradycyjną techniką, z angielskiego szkła antycznego, wpisały się znakomicie w gotycką bryłę katedry. Mówiono, że były to najlepsze witraże, jakie wyszły z pracowni Machhausena.

W roku 1907, po czterdziestu niemal latach, warsztat Oidtmana znów otrzymał zlecenie od kapituły warmińskiej. Pracownie w tym czasie prowadził, kolejny witrażysta z tej rodziny, Heinrich II Oidtmann, a zamówienie dotyczyło okien południowych prezbiterium, które miały głosić chwałę Trócy św i Matki Bożej, patronki katedry. Okno pierwsze od wschodu przedstawiało Te Deum, czyli wychwalanie Boga w Trójcy św. przez chóry aniołów, apostołów, męczenników oraz przedstawicieli kościoła na ziemi. Umieszczono tu postać ówczesnego biskupa Andreasa Thiela oraz członków kapituły, a wśród nich nawet proboszcza Dittricha, który zajmował się sprawami związanymi z oszkleniem katedry. Okno, drugie od wschodu, przedstawiało Chwałę Maryi, a wśród adorujących ją postaci znalazł się min. … Mikołaj Kopernik. Dwa kolejne okna (a właściwie „połówki” okien nad Kaplicą Polską), ukazywały, ujęte w architektoniczne ramy, sceny męczeństwa św. Andrzeja – drugiego patrona katedry oraz św. Wojciecha. Ponadto, w tym samym czasie, do okna wschodniego prezbiterium firma Oidtmanna wykonała również rozetę witrażową z przedstawieniem Gołębicy Ducha Św. Po czterech latach, od zakończenia tych prac, w roku 1911 r., Heinrich II Oidtmann otrzymał zlecenie dotyczące trzech okien północnych prezbiterium. Wykonane przez jego ojca, czterdzieści cztery lata wcześniej, witraże z postaciami apostołów, przepuszczały jakoby zbyt mało światła, więc postanowiono je zastąpić wypełnieniem witrażowym z jasnymi wzorami dywanowymi. W tym samym roku zamówiono także przeszklenie dywanowe z monogramem Maryi do okna nawy południowej (nad wejściem do kaplicy Zbawiciela).

Zniszczenia ostatniej wojny spowodowały, że z ostatniego oszklenia katedry fromborskiej ocalało niewiele. Choć większość katedralnych witraży powstała w warsztacie Oidtmanna z Linnich dziś niewiele zostało z jego pracy. Z sześciuset wykonanych przez tę pracownię kwater (stanowiących wypełnienie dwudziestu jeden okien) na miejscu pozostało zaledwie trzydzieści. Ocalała jedynie rozeta w ścianie wschodniej prezbiterium, okno nad kaplicą Zbawiciela oraz okna zachodnie korpusu nawowego. Z pięciu okien Machhausena (w których było dwieście dziesięć kwater) przetrwały tylko dwa (a w nich dziewięćdziesiąt kwater). Z dwóch okien Rednera, w nawie południowej, w całości pozostało tylko jedno. Natomiast Rednerowskie witraże dywanowe z okien kaplicy Zbawiciela, poważnie zniszczone, w latach 90. XX wieku zastąpiono nowymi. Przepadło również oszklenie Adolpha Seilera z Kaplicy Polskiej.

W roku 1995 Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku podjęło rekonstrukcję pozostałości witraży zdjętych po wojnie z okien katedry. Przy współpracy wrocławskiej pracowni witrażowej Sławomira Oleszczuka udało się, jak dotąd, odtworzyć sześćdziesiąt kwater. Niewiele to, patrząc na straty, ale zarazem dużo, jeśli wziąć pod uwagę w jakim stanie znajdował się materiał nad którym rozpoczęto pracę, a były to destrukty kwater w postaci pogiętej siatki ołowiowej z resztkami szkieł oraz stos gruzu szklanego. Niestety powrót zrekonstruowanych kwater na ich historyczne miejsca w oknach katedry jest niemożliwy. Ze względu na fatalny stan zachowania konserwacja mogła być prowadzona tylko z myślą o ich umieszczeniu w warunkach ekspozycji muzealnej. Dziś zbiór ten stanowi unikalną, w skali kraju, muzealną kolekcję XIX i XX-wiecznych witraży sakralnych. Odzyskane witraże zobaczyć można na wystawie „Fromborskie Witraże”, w sali gotyckiej starego pałacu biskupiego na Wzgórzu Katedralnym.

Podczas rekonstrukcji udało się odtworzyć kwatery wszystkich warsztatów witrażowych zaangażowanych w ostatnie oszklenie katedry – Adolpha Seilera, Heinricha Oidtmanna, Adalberta Rednera, ale przede wszystkim Josepha Machhausena, którego witraży odzyskano najwięcej (czterdzieści sześć kwater). Rekonstrukcja prowadzona jest w dalszym ciągu, dlatego aranżacja wystawy ulega zmianom. Obecnie ekspozycja pokazuje głównie kwatery warsztatu Machhausena. Są tu fragmenty takich scen jak: Ucieczka do Egiptu, Odnalezienie Jezusa w świątyni, Święta Rodzina, Ukrzyżowanie Chrystusa, Pieta oraz Zesłanie Ducha Świętego.

Kuratorka wystawy: Weronika Wojnowska

Realizacja techniczna wystawy: Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak

Przygotowanie konserwatorskie obiektów: Sławomir Oleszczuk

Kategorie
GMACH GŁÓWNY

Mikołaj Kopernik – życie i dzieło

Mikołaj Kopernik jest postacią powszechnie znaną. Przez wieki jego życie było i jest do dzisiaj przedmiotem zainteresowania historyków, astronomów i osób zwyczajnie próbujących zgłębić jego geniusz. Badania i dociekania na temat życia i działalności Kopernika zawsze nasilały się w okresie obchodów okrągłych rocznic jego urodzin. Wówczas powstało wiele publikacji i przedmiotów upamiętniających postać astronoma.

Frombork jest miejscem, w którym Mikołaj Kopernik spędził 30 lat swojego życia. Zachowały się tutaj budynki, w których przebywał i pracował – katedra, kapitularz, wieża, którą nabył na mieszkanie. Nie zachowały się przedmioty ruchome, które były jego własnością. Wystawa „Mikołaj Kopernik – życie i dzieło” przedstawia postać astronoma na tle epoki, poprzez publikacje, mapy, monety i inne przedmioty, które w tym czasie powstały i były używane. A także poprzez jego wizerunki i przedstawienia scen z jego życia, które powstały dla upamiętnienie wielkiego uczonego.

Wystawa prowadzi zwiedzającego od stereotypu Mikołaja Kopernika zapatrzonego w niebo ze swojej wieży, przez różne rodzaje jego działalności, do obrazu człowieka, który poświęcał astronomii każdą wolną chwilę i dzięki tej pasji zapisał się w historii jako twórca teorii heliocentrycznej. Ukazujemy postać Mikołaja Kopernika, która żyła w określonej rzeczywistości. Badania naukowe były częścią jego życia wypełnionego codziennymi obowiązkami, ale to właśnie one zapewniły mu szczególne miejsce wśród uczonych i pamięć potomnych.

Ekspozycję otwiera galeria portretów Mikołaja Kopernika. Prezentujemy tu kopie najstarszych i najbardziej znanych malarskich portretów uczonego i oryginalne wizerunki graficzne ze zborów naszego muzeum. Obok nich rzeźbiarskie przedstawienia uczonego.

Z sali wizerunków przechodzimy do kolejnej części wystawy, która chronologicznie prowadzi nas przez życie i działalność Mikołaja Kopernika. Rozpoczynamy od młodości – lat nauki i podróży, które po opuszczeniu Torunia Mikołaj Kopernik spędził w Krakowie i we Włoszech. Po zdobyciu tytułu doktora prawa kanonicznego i prawa wykonywania zawodu lekarza przybył na Warmię, aby początkowo przebywać na dworze biskupa Łukasza Watzenrode w Lidzbarku Warmińskim. Przedstawiamy Warmię, która od 1466 r. należała do Prus Królewskich. Na mapie Warmii zaznaczamy główne miejsca pobytu M. Kopernika : Lidzbark Warmiński – na dworze bpa Łukasza, Olsztyn – administrator dóbr kapituły, Frombork – miejsce pracy i obserwacji. Opisujemy warmińską kapitułę katedralną i działalność publiczną Mikołaja Kopernika pełniącego urząd kanonika pod rządami biskupów: Łukasza Watzenrode, Fabiana Luzjańskiego, Jana Dantyszka, Maurycego Ferbera. Najbardziej znaną funkcją pełnioną w kapitule przez uczonego jest urząd administratora dóbr i związany z tym pobyt na zamku w Olsztynie.

Pokazujemy różne aspekty działalności Mikołaja Kopernika: jako kartografa, lekarza, ekonomistę i astronoma. Kopernik współpracował z Bernardem Wapowksim, ojcem polskiej kartografii, przy opracowywaniu mapy Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Leczył biskupów i kanoników, ale był także lekarzem zarazowym, gdy w 1519 r. epidemia zagrażała północnej Warmii – okolicom Braniewa i Fromborka. Jako ekonomista sformułował prawo powtórzone niezależnie w połowie XVI stulecia przez angielskiego ekonomistę Tomasza Greshama – głoszące iż pieniądz gorszy (z lichego kruszcu) wypiera z obiegu pieniądz lepszy, stało się podstawą do spojrzenia społeczeństwa na zachodzące kryzysy gospodarcze z punktu widzenia prawideł obrotu pieniężnego. Astronomię Mikołaj Kopernik uprawiał z zamiłowania. Na wystawie prezentujemy rekonstrukcje używanych przez niego instrumentów, ustawione na zainscenizowanym „pavimentum” (tarasie obserwacyjnym), faksymile rękopisu „De revolutionibus” i wydanie dzieła. Sformułowana prze z Kopernika teoria heliocentryczna zapoczątkowała zmiany w postrzeganiu budowy wszechświata. Żaden z uczonych nie mógł być wobec niej obojętny. Na wystawie prezentujemy portrety tych uczonych, którzy przyczynili się do powstania współczesnego obrazu świata: Tycho Brahe, Jana Keplera, Galileusza, Izaaka Newtona.


Kurator wystawy: Małgorzata Czupajło

Realizacja techniczna wystawy: Andrzej Długołęcki, Dariusz Grzesiak, Paweł Chorostian

Tłumaczenie wystawy na j. angielski: Małgorzata Fowler

Skip to content